رهنمودهایی در هنر گوش دادن

بسیاری از مردم نمی دانند که چگونه گوش دهند. در اینجا رهنمودهای مفیدی را که بر مهارت شما در این زمینه می افزاید، ارائه می دهیم. این رهنمودها را در برابر نخستین صدایی که به گوش شما می خورد، بیازمایید.
در این عصر یعنی عصر تلفون، رادیو و تلویزیون، بیشتر ما زمان طولانی تری را صرف گوش دادن به گفته های شفاهی می کنیم.
در یک بررسی دو ماهه از ارتباطات شخصی شصت و هشت نفر با شغلهای مختلف، روشن شد که 75% از موضوعات روزانه به صورت ارتباط شفاهی انجام می پذیرد که 30% آن به گفتن و 45% به شنیدن یا گوش دادن می گذرد. با این حال بیشتر ما می دانیم که چگونه گوش دهیم. دو تن از اساتید یکی از دانشگاهها مدت دو سال توانایی گوش دادن را در بین هزاران دانش آموز مورد مطالعه و سنجش قرار دادند و اخیراً نیز همین توانایی را در میان دهها نفر که به کارهای بازرگانی و شغلهای آزاد سرگرمند، به بررسی و مطالعه گذاشته اند. نتیجه ای که از مطالعات و بررسیهای خود گرفته اند این است که یک شخص عادی حتی زمانی که سعی خود را به کار گیرد، تنها حدود 50% از آنچه را مستقیماً می شنود، در حافظه خود نگه می دارد.
مدیر آموزش یکی از فروشگاههای بزرگ می گوید:« یکی از مشکلات بزرگ ما کارمندان بی تجربه ای هستند که مسؤولیت فروش کالا را به عهده می گیرند. مثلاً خریدار وارد فروشگاه می شود و پیراهنی آستین کوتاه با سایز 38، درست مانند همان پیراهنی که پشت ویترین دیده است، مطالبه می کند. فروشنده به طرف قفسه معین می رود و پیراهنی با سایز 38 اما آستین بلند برایش می آورد. خریدار مجدداً و با تأکید پیراهن آستین کوتاه از او می خواهد و فروشنده مجدداً برمی گردد تا پیراهن موردنظر خریدار را بیاورد... چنین رفتاری البته مستلزم هزینه است چون هم وقت مشتری و هم وقت فروشنده را بیهوده هدر می دهد. بعلاوه که موجب درهم ریخته شدن قفسه های کالا و نیز تکدر خاطر خریدار می شود. مدیر آموزش ادامه می دهد: لذا ما در درسهایی که به منظور آموزش ارائه می دهیم بر این عبارت تأکید می ورزیم:« پیش از آن که دست به کاری زنی، گوش فرا ده».

گوش دادن را تمرین کنید:

گوش دادن یک مهارت ذهنی است که می توان از طریق تمرین و آموزش عملی آن را رشد داد. دو استاد یاد شده در بالا که به موضوع خوب گوش دادن و شنیدن توجه نشان داده اند، دریافته اند که دانشجویانی که پاره ای تمرینات و آموزشهای عملی در این زمینه دیده اند، 25% از توانایی فراگرفتن شنیده های خود را کسب کرده اند.
کار گوش دادن چیزی فراتر از ورود امواج صوتی به درون گوش، از شما می طلبد؛ درست مانند کار خواندن که مستلزم امری فراتر از نگاه به خطوط صفحه کتاب است. گوش دادن خوب مشارکت مثبت و فعال می طلبد منتها در این راه دشواریها و ناهمواریهای بسیاری وجود دارد. از جمله این که ما سریعتر از سخن گفتن می اندیشیم. بیشتر ما در هر دقیقه حدود 125 کلمه صحبت می کنیم در حالی که حدود چهار برابر این سرعت می اندیشیم. به عبارت دیگر در هر دقیقه ای که یک فرد با ما سخن می گوید به طور طبیعی باید زمان تفکری را که حدود 400 کلمه را در برمی گیرد کنار بگذاریم. بنابراین اگر ما از آن دسته افرادی باشیم که خوب گوش دادن را نمی دانیم بزودی کاسه صبرمان لبریز خواهد شد و برای زمانی کوتاه افکار ما به طرف موضوعی دیگر روی می آورند و سپس به سوی سخنران و یا گوینده باز می گردند. این رفت و برگشتهای کوتاه ذهن ادامه می یابد تا جایی که اندیشه ما برای زمانی دراز بر روی موضوعی جز موضوع موردبحث سخنرانی و یا گوینده درنگ می کند و وقتی ذهنمان مجدداً متوجه گوینده می شود متوجه می شویم که مسافت زیادی از ما دور شده است و دیگر به دشواری می توان او را دنبال کرد و براحتی می شود آن رفت و برگشتها و تحولات جانبی را از سر گرفت. و در پایان هم تسلیم می شویم در حالی که سخنران همچنان صحبت می کند اما فکر و ذهن ما در دنیای دیگری سیر می نماید.

راههای گوش دادن درست:

کسی که خوب گوش می دهد از سرعت تفکر خود به سود خویش بهره می گیرد. چون می کوشد که آن زمان ذخیره تفکرش را صرف سخنان گفته شده از سوی سخنران و یا گوینده بکند. آیا وقایعی که گوینده نقل می کند صحت دارد؟ آیا این وقایع بیطرفانه هستند؟ آیا گوینده چهره کامل را به من نشان می دهد یا فقط اطلاعاتی را در اختیارم می گذارد که دیدگاه او را تأیید و اثبات می کند؟
ناگفته ها را بشنوید چون گوینده همواره همه چیز را در قالب سخنان و کلمات خویش به شما نمی گوید بلکه غالباً تغییراتی که در زیر و بم صدای خود به وجود می آورد معنادار است؛ چنان که تغییرات چهره و اشارات دستها و حرکات بدنش نیز معنا دارد.
کلیه مطالعات و تحقیقاتی که پیرامون شنیدن و گوش کردن صورت پذیرفته است به اهمیت « فایده و بهره مندی» اشاره دارد. کسانی که خوب گوش نمی دهند کمتر به یک موضوع یا یک سخنران زمینه و فرصت می دهند. بعد از شنیدن چند جمله، موضوع را بی فایده و خشک تلقی می کنند و در نتیجه توجهی نسبت به آن از خود نشان نمی دهند. برعکس کسانی که خوب گوش می دهند. اینان سعی می کنند در آنچه می شنوند مطلبی شوق انگیز بیابند، مطلبی که می توان از آن فایده برد و بهره گرفت. گوینده چه می گوید که احتیاج به شناخت دارد؟ آیا آنچه او می گوید براستی یک ایده عملی است؟‌آیا چیز جدیدی و تازه ای به ما می دهد؟
چنین پرسشهایی ما را در راه درست و راست نگه می دارد و مهارت ما را در گوش دادن افزایش می دهد.
بسیار کم می آید که یک سخنران مدت زیادی صحبت کند بدون آن که سخنان او به تمایلات و یا اعتقادات شنونده برخوردی پیدا کند. اینجاست که یک شنونده بد خود را برای پاسخگویی آماده می سازد و سؤالاتی در ذهن خود مطرح می کند که هدفش در تنگنا قرار دادن سخنران است و یا به افکاری روی می آورد که احساسات شخصی او را تقویت می کنند. اما شنونده خوب می آموزد که چگونه گوش دادن را ادامه دهد. لذا سعی می کند که تحت تأثیر نکاتی که سخنران بر زبان می آورد، قرار نگیرد تا آن که مطمئن شود آنها را کاملاً درک کرده و بخوبی فهمیده است. آنگاه درمی یابد که جوابش مؤثرتر خواهد بود.
کسانی که توانایی خود را در گوش دادن رشد داده اند، آموخته اند که چگونه توجه خویش را بر روی افکار محوری متمرکز سازند. اینان سعی نمی کنند هر واقعه و رویدادی را که سخنران بیان می دارد کاملاً در ذهن خود ثبت و ضبط کنند و بدین ترتیب از راه به در روند و موضوع اصلی را فراموش کنند. زیرا فایده اساسی وقایع و رویدادها تأیید و تقویت موضوع گفتگو و مباحثه است. اندیشه خود را در موضوع منحصر کنید، خواهید دید که این امر به گونه ای سحرآمیز به شما یاری خواهد رساند تا وقایع و شواهدی را که برای تأیید موضوع بحث و گفتگو مطرح شده اند، به یاد آورید.
منبع: مدرسی، سید هادی؛ (1386)، دوستی و دوستان: مجموعه معارف اسلامی در هنر رفتار با مردم، ترجمه ی حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ پنجم.